Σαν σήμερα στη ΧΗΜΕΊΑ : 23 Μαρτίου

Η πρώτη ένωση με ευγενή αέρια, το Εξαφθορολευκοχρυσιούχο ξένο, ανακαλύφθηκε σαν σήμερα το 1962

Ο Νηλ Μπάρτλετ είναι ο πρώτος που συνέθεσε ενώσεις
με ευγενή αέρια

Τα ευγενή αέρια θεωρούνται εντελώς αδρανή, αλλά ο Άγγλος χημικός Neil Bartlett παρατήρησε ότι η ανάμιξη εξαφθοριούχου λευκόχρυσου με ξένο σχημάτισε το κίτρινο στερεό το εξαφθορο-λευκοχρυσιούχο ξένο. Αυτό οδήγησε σε πολλές ακόμα ανακαλύψεις ενώσεων ευγενών αερίων.

Οι ενώσεις ευγενών αερίων είναι χημικές ενώσεις που περιλαμβάνουν ένα στοιχείο από τα ευγενή αέρια, ομάδα 18 του περιοδικού πίνακα. Αν και τα ευγενή αέρια είναι γενικά ανενεργά στοιχεία, έχουν παρατηρηθεί πολλές τέτοιες ενώσεις, που αφορούν ιδιαίτερα το στοιχείο ξένον. Από τη σκοπιά της χημείας, τα ευγενή αέρια μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες: τα σχετικά δραστικά κρυπτόν (ενέργεια ιονισμού 14,0 eV), ξένο (12,1 eV) και ραδόνιο (10,7 eV) στη μία πλευρά και το αδρανές αργό (15,8 eV), το νέον (21,6 eV) και το ήλιο (24,6 eV) από την άλλη. Σύμφωνα με αυτή την ταξινόμηση, τα Kr, Xe και Rn σχηματίζουν ενώσεις που μπορούν να απομονωθούν ατόφιες σε ή κοντά σε κανονικές θερμοκρασία και πίεση (τουλάχιστον θεωρητικά για το εξαιρετικά ραδιενεργό ραδόνιο), ενώ τα He, Ne, Ar δεν βρίσκουμε ατόφιες ενώσεις. Έχουμε παρατηρήσει ότι σχηματίζουν χημικούς δεσμούς χρησιμοποιώντας φασματοσκοπικές τεχνικές, αλλά μόνο όταν καταψυχθούν σε μια μήτρα ευγενών αερίων σε θερμοκρασίες 40 K ή χαμηλότερες, σε υπερηχητικές εκτοξεύσεις ευγενών αερίων ή σε εξαιρετικά υψηλές πιέσεις με μέταλλα.

Platinum(VI) fluoride; Platinum hexafluoride

Μέχρι το 1960, δεν είχε ακόμη συντεθεί καμία ένωση με ένα άτομο ευγενούς αερίου συνδεδεμένο με ομοιοπολικό δεσμό. Το πρώτο δημοσιευμένο άρθρο, τον Ιούνιο του 1962, για μια ένωση ευγενούς αερίου ήταν από τον Neil Bartlett, ο οποίος παρατήρησε ότι η εξαιρετικά οξειδωτική ένωση εξαφθοριούχος λευκόχρυσος οξείδωνε το O
2 σε O+
2 ιονίζοντάς το. Καθώς η ενέργεια ιονισμού του O
2 σε O+
2 (1165 kJ mol -1) είναι σχεδόν ίση με την ενέργεια ιοντισμού των Xe προς Xe+ (1170 kJ mol-1), προσπάθησε την αντίδραση του Xe με PtF6. Αυτό έδωσε ένα κρυσταλλικό προϊόν, εξαφθορολευκοχρυσιούχο ξένο, για το οποίο  προτάθηκε ο τύπος: Xe+
[PtF
6]− . Απεδείχθη αργότερα ότι η ένωση είναι στην πραγματικότητα πιο πολύπλοκη και περιέχει τόσο XeFPtF₅ όσο καιXeFPt₂F₁₁ . Παρ 'όλα αυτά, αυτή ήταν η πρώτη πραγματική ένωση κάθε ευγενούς αερίου.

Τον Μάρτιο του 1962, ο Bartlett συναρμολόγησε ένα απλό πείραμα για να δοκιμάσει την υπόθεσή του. Δημιούργησε μια γυάλινη συσκευή που περιείχε PtF6 - ένα κόκκινο αέριο - σε ένα δοχείο και ξένο - ένα άχρωμο αέριο - σε ένα γειτονικό δοχείο, χωρισμένο με ένα διάφραγμα. Εδώ είναι οι αναπολήσεις του για το επακολουθήσαν πείραμα, το οποίο διεξήγαγε ενώ εργάζονταν μόνος του στο εργαστήριό του:
"Επειδή οι συνεργάτες μου εκείνη την εποχή (23 Μαρτίου 1962) δεν ήταν ακόμα αρκετά πεπειραμένοι για να με βοηθήσουν με τα γυαλικά και την προετοιμασία και τον καθαρισμό του PtF6 [εξαφθοριούχο λευκόχρυσο] που είναι απαραίτητα για το πείραμα, δεν ήμουν έτοιμος να το εκτελέσω παρά μόνον στις 7 μ.μ. την Παρασκευή. Όταν έσπασα το διάφραγμα μεταξύ του κόκκινου αερίου PtF6 και του άχρωμου αερίου ξένου, υπήρξε άμεση αλληλεπίδραση, κατακρημνίζοντας ένα πορτοκαλί κίτρινο στερεό. Αμέσως προσπάθησα να βρω κάποιον με τον οποίο να μοιραστώ το συναρπαστικό εύρημα, αλλά φάνηκε ότι όλοι είχαν φύγει για δείπνο! "

Από τη: Royal Society of Chemistry (RSC), τη Wikipedia, the free encyclopedia: Neil Bartlett (chemist), Noble gas compound, Xenon hexafluoroplatinate και την American Chemical Society: Neil Bartlett and the Reactive Noble Gases

Εικόνα: By Source (WP:NFCC#4), Fair use, https://en.wikipedia.org/w/index.php?curid=43284968
By Yikrazuul - Own work, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1897692

Σαν σήμερα στη ΧΗΜΕΊΑ :  23 Μαρτίου

Η προηγούμενη μέρα                      Όλη η Άνοιξη                     Η επόμενη μέρα