71-Lu Λουτήτιο

Χρονολόγηση μετεωριτών, κατάλυση και θεραπεία του καρκίνου 

Λουτήτιο

Το στοιχείο 71 στο περιοδικό πίνακα είναι το λουτήτιο. Αν ρίξετε μια ματιά στον πίνακα των στοιχείων, θα διαπιστώσετε ότι το λουτήτιο έχει συμπληρωμένη την f υποστοιβάδα και έχει και ένα ηλεκτρόνιο σε d τροχιακό. Το λουτήτιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό της ηλικίας των μετεωριτών και χρησιμοποιείται επίσης ως καταλύτης και επίσης σε μερικές μορφές καρκίνου.

Το λουτήτιο ανακαλύφθηκε από τον γάλλο χημικό Ζορζ Ιρμπέν (Georges Urbain: 1872-1938) το 1907 στο Παρίσι. Το χαρακτηριστικό της «οικογένειας» των λανθανιδών είναι το πόσο στενά συνδέονται τα μέλη της, τόσο που ήταν εξαιρετικά δύσκολο με τα μέσα του 18ου και του 19ου αιώνα να χωρίσουν εντελώς τα στοιχεία της οικογένειας από τα διάφορα ορυκτά δείγματα που έφθαναν στα εργαστήρια. Το 1843 βρέθηκαν το έρβιο και το τέρβιο. Και από τα δείγματα που πιστευόταν ότι είχαν μόνο έρβιο προέκυψαν το όλμιο το 1878 και το θούλιο το 1879. Τελευταίο βρέθηκε το «λουτέκιο»,  όπως το ονόμασε ο Ιρμπέν όταν το ανακάλυψε το 1907 κάνοντας έρευνα στη Σορβόννη, για να τιμήσει, αφού ήταν Γάλλος, το Παρίσι, όπου βρισκόταν και το ερευνητικό του εργαστήριο. Αργότερα, η γνωστή μας IUPAC (International Union for Pure and Applied Chemistry), η διεθνής ένωση η υπεύθυνη μεταξύ άλλων και για τις ονομασίες των όσων νέων στοιχείων προκύπτουν, έδωσε την τελική και επίσημα αποδεκτή ονομασία Lutetium που έγινε στα ελληνικά λουτήτιο.

Οι Αστεριξ και Οβελιξ έξω από τη Λουτέτια
στο τεύχος το "Το χρυσό δρεπάνι"

Τι σχέση έχει το Παρίσι με το όνομα λουτήτιο; Lutetia Parisiorum ήταν το όνομα μιας προ-ρωμαϊκής πόλης στον χώρο ακριβώς όπου βρίσκεται το σημερινό Παρίσι. Ο Στράβων την ανέφερε ως Λουκοτοκία, ο Πτολεμαίος ως Λευκοτεκία και ο Ιούλιος Καίσαρ ως Λουτέτια. Parisii ήταν η ονομασία, στον πληθυντικό, αυτών που αποτελούσαν ένα κελτικό φύλο από τον 3ο αιώνα π.Χ., με έδρα σε μια νησίδα του Σηκουάνα. Κατά μια εκδοχή, Lutetia σήμαινε κατοικία στη λάσπη.

Αξίζει να αναφερθεί ότι άλλοι δύο ερευνητές, ο Αυστριακός Καρλ Αουερ (1858-1929) στη Γερμανία και ο αγγλικής καταγωγής Τσαρλς Τζέιμς (1880-1928) στις Ηνωμένες Πολιτείες, είχαν κατορθώσει να απομονώσουν το στοιχείο αυτό, αλλά δεν το είχαν ανακοινώσει πρώτοι, οπότε η… δόξα πήγε όλη στον γάλλο χημικό. Ο Άουερ μάλιστα είχε ονομάσει το στοιχείο "Αλδεβαράνιο" ή "Κασσιόπειο" και μάλιστα το δεύτερο όνομα υιοθετήθηκε μεταξύ των Γερμανόφωνων χημικών μέχρι το 1950. Στην πραγματικότητα, όλοι είχαν φέρει στο φως ένα τριοξείδιο του στοιχείου αυτού (Lu₂O₃ ), ενώ δείγμα καθαρού μετάλλου λουτήτιο είχαμε μόλις το 1953.

Ενώ είναι λιγότερο σπάνιο από τον άργυρο, επειδή είναι δύσκολο να το πάρουμε σε εντελώς καθαρή μορφή, είναι πιο ακριβό από τα άλλα πολύτιμα μέταλλα με τιμές που βρίσκονται ανάμεσα στα 186  και 340 δολάρια το 1 γραμμάριο, όταν για 1 γραμμάριο λευκόχρυσου δίνεις περίπου 53 δολάρια, για τον χρυσό αντίστοιχα 56 δολάρια και για το παλλάδιο 21 δολάρια.

Ραδιοφαρμακευτικό προϊόν

Το λουτήτιο χρησιμοποιείται για τη χρονολόγηση μετεωριτών και ορυκτών με τη μέθοδο λουτήτιου-αφνίου. Αυτή χρησιμοποιεί τη διάσπαση του λουτήτιου-176 σε άφνιο-176, μια διαδικασία που έχει χρόνο ημιζωής 37,1 δισεκατομμυρίων ετών, για τον προσδιορισμό της ηλικίας ενός δείγματος.

Μία από τις σημαντικότερες χρήσεις του λουτήτιου είναι στη βιομηχανία πετροχημικών. Το οξείδιο του λουτήτιου μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καταλύτης στην πυρόλυση υδρογονανθράκων, μια διαδικασία που χρησιμοποιείται για τη διάσπαση μεγάλων μορίων υδρογονανθράκων στο αργό πετρέλαιο σε μικρότερα, πιο χρήσιμα προϊόντα. 

Το λουτήτιο-177 είναι ένα ραδιενεργό ισότοπο του λουτήτιου το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη "Θεραπεία του λουτήτιου". Πρόκειται για θεραπεία για καρκίνους που περιλαμβάνουν όγκους στο νευρικό ή ενδοκρινικό σύστημα. Η θεραπεία μπορεί να επιβραδύνει ή να αποτρέψει την ανάπτυξη όγκων, καθώς και μερικά από τα συμπτώματα που προκαλούν. Το λουτήτιο έχει επίσης δοκιμαστεί για χρήση έναντι του προχωρημένου καρκίνου του προστάτη. 

Πηγές

Από την Wikipedia, the free encyclopedia : Lutetium , Λουτήτιο , 

από τη RSC:  www.rsc.org : Lutetium

από το : Compound Chem : Lutetium

από "το Βήμα" : Λουτήτιο: Αχ, ακριβό μου Παρίσι
και από την εργασία της Κωνσταντίνα Δ. "ΛΟΥΤΉΤΙΟ Αχ, ακριβό μου Παρίσι…"

Εικόνες

By Alchemist-hp (talk) (www.pse-mendelejew.de) - Own work, FAL, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=12218007

By www.amazon.co.uk, Fair use, https://en.wikipedia.org/w/index.php?curid=1905535
By Sahehco - Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=52307362

< 70-Yb Υττέρβιο                     Όλος ο Περιοδικός Πίνακας                     72-Hf Άφνιο >