Οι Joseph Louis Gay-Lussac και Louis Thenard απομονώνουν το στοιχείο βόριο σαν σήμερα το 1808
 |
| Polycrystalline chunks of rhombohedral β-boron, net 25.5 grams |
Το βόριο (αγγλικά: boron) είναι το χημικό στοιχείο με χημικό σύμβολο B και ατομικό αριθμό 5. Είναι το πρώτο μέλος και το μοναδικό μη μέταλλο στοιχείο της 13 (IIIA) ομάδας του περιοδικού πίνακα των στοιχείων. Το βόριο ταξινομείται στα μεταλλοειδή. Επειδή το βόριο παράχθηκε εξ' ολοκλήρου με βομβαρδισμό από κοσμικές ακτίνες και όχι με αστρική πυρηνοσύνθεση, είναι χημικό στοιχείο μικρής αφθονίας τόσο στο ηλιακό σύστημα όσο και στο φλοιό της Γης.
Η λέξη «βόριο» προήρθε από την ονομασία του «βάρακα», λέξη που με τη σειρά τη σειρά της φαίνεται να προέρχεται από την Περσική λέξη burah, που είναι το περσικό όνομα του ορυκτού. Η κατάληξη «-on» στην αγγλόφωνη ονομασία boron προήλθε από αναλογία με την ονομασία carbon που χρησιμοποιείται για τον άνθρακα, στοιχείο που γειτονεύει με το βόριο στον Περιοδικό Πίνακα.
Το βόριο βρίσκεται κυρίως σε ορυκτά όπου σχηματίζονται κατά την διάρκεια αλλαγής φάσης του νερού και υδροθερμικών μεταβολών των πετρωμάτων. Οι ενώσεις του βορίου ήταν γνωστές από τα αρχαία χρόνια όπου χρησιμοποιούνταν κυρίως για τη κατασκευή γυάλινων αντικειμένων.
Υαλώματα βόρακα χρησιμοποιούνταν στην Κίνα από το 300, και κάποια κομμάτια ακατέργαστου βόρακα έφθασαν στη Δύση, όπου ο Πέρσης αλχημιστής Jābir ibn Hayyānφαίνεται να τον αναφέρει το 700. Ο Μάρκο Πόλο έφερε κάποια υαλώματα βόρακα μαζί του στην Ιταλία, κατά το 13ο αιώνα.
Ακόμη, στη Μεσαιωνική Ιαπωνία χρησιμοποιούνταν σε κράματα χάλυβα για την κατασκευή των ξιφών (όπως τα διάσημα κατάνα) των σαμουράι.
Το βόριο δεν αναγνωρίστηκε ως χημικό στοιχείο μέχρι που απομονώθηκε από τον Σερ Χάμφρι Ντέιβι (Sir Humphry Davy) και από τους Ζοζέφ Λουί Γκαι-Λυσάκ (Joseph Louis Gay-Lussac) και Λουί Ζακ Τενάρ (Louis Jacques Thénard). Συγκεκριμένα, το 1808 ο Ντέιβι παρατήρησε ότι όταν διέρχεται ηλεκτρικό ρεύμα διαμέσου διαλύματος βορικών παράγεται ένα καφετί ίζημα σε ένα από τα ηλεκτρόδια. Σε επόμενα πειράματά του χρησιμοποίησε μεταλλικό κάλιο (K) για την αναγωγή βορικού οξέος, αντί για ηλεκτρόλυση. Όταν παρήγαγε αρκετό (στοιχειακό) βόριο, επιβεβαίωσε ότι ήταν ένα νέο (για τότε) χημικό στοιχείο και το ονόμασε boracium. Οι Γκαι-Λυσσάκ και Τενάρ χρησιμοποίησαν μεταλλικό σίδηρο (Fe) και υψηλή θερμοκρασία για την αναγωγή βορικού οξέος. Οξειδώνοντας το παραγόμενο βόριο με ατμοσφαιρικό αέρα έδειξαν ότι το βορικό οξύ είναι ένα προϊόν οξείδωσης του βορίου. Ο Γιονς Γιάκομπ Μπερζέλιους (Jöns Jakob Berzelius) ταυτοποίησε το βόριο ως χημικό στοιχείο το 1824. Καθαρό βόριο αναμφισβήτητα πρωτοπαράχθηκε από τον Αμερικανό χημικό Εζεκίελ Γουάιντραουμπ (Ezekiel Weintraub) το 1909.
Από τη: Royal Society of Chemistry (RSC)
Εικόνα: By James L Marshall - "Walking Tour of the Elements" CD and "Rediscovery of the Elements" DVD, ISBN 978-0-615-30795, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=23683192
Εικόνα: By James L Marshall - "Walking Tour of the Elements" CD and "Rediscovery of the Elements" DVD, ISBN 978-0-615-30795, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=23683192
Σαν σήμερα στη ΧΗΜΕΊΑ : 21 Ιουνίου
