Σαν σήμερα στη ΧΗΜΕΊΑ : 28 Δεκεμβρίου

Ο Τζέιμς Ντιούαρ (James Dewar) έδωσε την πρώτη διάλεξη για τον αέρα στο Royal Institution του Λονδίνου, σαν σήμερα το 1893

Φιάλη κενού του James Dewar
στο μουσείο του Βασιλικού Ινστιτούτου

"Ο αέρας: αέριο και υγρό" ήταν μια σειρά από τις διαλέξεις με επιδείξεις και πειράματα που έδωσε ο σκωτσέζος φυσικοχημικός. Για παράδειγμα, αέρας από την αίθουσα υγροποιήθηκε παρουσία του κοινού και παρέμεινε έτσι για κάποιο χρονικό διάστημα, όταν μπήκε σε ένα δοχείο κενού  "θερμός" (διπλότειχο δοχείο με κενό).

Ο Sir James Dewar FRS FRSE (20 Σεπτεμβρίου 1842 - 27 Μαρτίου 1923) ήταν σκωτσέζος χημικός και φυσικός. Σήμερα είναι πιθανώς περισσότερο γνωστός για την εφεύρεσή του της φιάλης κενού, την οποία χρησιμοποίησε σε συνδυασμό με την εκτεταμένη έρευνα για την υγροποίηση των αερίων. Επίσης, ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την ατομική και μοριακή φασματοσκοπία, καθώς εργάστηκε σε αυτούς τους τομείς για περισσότερα από 25 χρόνια.

Διάσημος είναι για την εργασία του στην υγροποίηση των λεγόμενων μόνιμων αερίων και τις έρευνές του σε θερμοκρασίες που πλησιάζουν το απόλυτο μηδέν. Το ενδιαφέρον του για αυτόν τον κλάδο της φυσικής και της χημείας χρονολογείται τουλάχιστον από το 1874, όταν συζήτησε την «λανθάνουσα θερμότητα των υγρών-αερίων» (η θερμότητα που πρέπει να προσφερθεί σε ένα υγρό για να μετατραπεί σε αέριο) ενώπιον της βρετανικής ένωσης. Το 1878 αφιέρωσε μια Παρασκευιάτικη βραδινή διάλεξη στο Βασιλικό Ίδρυμα για το πρόσφατο έργο του Louis Paul Cailletet και του Raoul Pictet και επέδειξε για πρώτη φορά στη Μεγάλη Βρετανία τη λειτουργία της συσκευής Cailletet, που υγροποιούσε μικρή ποσότητα οξυγόνου. Έξι χρόνια αργότερα, και πάλι στο Βασιλικό Ίδρυμα, περιέγραψε τις έρευνες του Zygmunt Florenty Wroblewski και Karol Olszewski , και παρουσίασε για πρώτη φορά στο κοινό την υγροποίηση του οξυγόνου και του αέρα. Λίγο αργότερα, έφτιαξε μια μηχανή από την οποία το υγροποιημένο αέριο θα μπορούσε να βγεί μέσω μιας βαλβίδας (βρύσης) για χρήσιμοποιηθεί ως ψυκτικό μέσο. Χρησιμοποίησε το υγρό οξυγόνο σε ερευνητικές εργασίες που σχετίζονται με μετεωρίτες και περίπου τον ίδιο χρόνο, έφτιαξε επίσης οξυγόνο σε στερεή κατάσταση.

Μέχρι το 1891 είχε σχεδιάσει και κατασκευάσει στο Royal Institution μηχανήματα που παρήγαγαν υγρό οξυγόνο σε βιομηχανικές ποσότητες και προς το τέλος του έτους έδειξε ότι τόσο το υγρό οξυγόνο όσο και το υγρό όζον έλκονται έντονα από μαγνήτη. Περίπου το 1892, του ήρθε η ιδέα να χρησιμοποιήσει δοχεία με διπλά τοιχώματα και κενό ανάμεσα στα τοιχώματα για την αποθήκευση υγροποιημένων αερίων σε χαμηλή θερμοκρασία - τη φιάλη Dewar (γνωστή και ως Thermos ή φιάλη κενού ) - την εφεύρεση για την οποία έγινε διάσημος. Η φιάλη κενού ήταν τόσο αποτελεσματική για τη διατήρηση της θερμότητας έξω από το περιεχόμενό τους που διαπιστώθηκε ότι είναι δυνατόν να διατηρηθούν τα υγρά για σχετικά μεγάλα χρονικά διαστήματα, κάνοντας δυνατή την εξέταση των οπτικών τους ιδιοτήτων. Ο Dewar δεν επωφελήθηκε από τη γενικευμένη υιοθέτηση και χρήση της φιάλης κενού - έχασε μια δικαστική υπόθεση εναντίον της Γερμανικής εταιρίας Thermos σχετικά με το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για την εφεύρεση του. Ενώ ο Dewar αναγνωρίστηκε ως εφευρέτης, επειδή δεν κατοχύρωσε την εφεύρεσή του, δεν ήταν δυνατό να σταματήσει η χρήση των σχεδίων του για τη φιάλη τουαπο την Thermos.

Από τη: Royal Society of Chemistry (RSC)
Εικόνα: By Vera de Kok - Own work, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=41691349 

Σαν σήμερα στη ΧΗΜΕΊΑ :  28 Δεκεμβρίου

Η προηγούμενη μέρα                      Όλος ο Χειμώνας                     Η επόμενη μέρα