Η χημεία πίσω από τη μυρωδιά των σκουπιδιών

Ας μιλήσουμε για τον κάδο απορριμμάτων

Καθώς ο κάδος απορριμμάτων στην κουζίνα σας γεμίζει σιγά-σιγά, ξεκινάει και η δυσωδία, σε σημείο όπου πρέπει να κρατάτε την αναπνοή σας κάθε φορά που θα τον ανοίγεται.
Τίποτα απ’ όσα ρίχνεται μέσα δεν μύριζε τόσο άσχημα, οπότε από που προέρχεται αυτή η φρικτή μυρωδιά; Ας δούμε λοιπόν μερικές από τις χημικές ενώσεις που προσβάλλουν τη μύτη μας και ας διερευνήσουμε πως δημιουργήθηκαν.


Στον κάδο απορριμάτων μπορεί να καταλήξει το οτιδήποτε, αλλά πράγματα όπως πλαστικές σακούλες ή τα υλικά συσκευασιών δεν παράγουν κάποιες μυρωδιές. Αυτό που θα κάνει τον κάδο σας να ξεκινήσει να βρομάει είναι τα απορρίμματα τροφίμων, ή να το θέσουμε αλλιώς για τη δυσωδία φταίει κάτι το βιοδιασπώμενο. Η αρχική διάσπαση των οργανικών ουσιών είναι αργή και την ακολουθεί η κατανάλωσή από τους μικροοργανισμούς, και αμφότερες παράγουν μια σειρά από χημικές ενώσεις δυσάρεστης οσμής.

Υδρόθειο. 

Το να βρούμε ποιες ενώσεις έχουν τη μεγαλύτερη συνεισφορά στη μυρωδιά, δεν είναι τόσο απλό. Δεν αρκεί να εξετάσουμε ποιες είναι οι ενώσεις που εκπέμπονται σε υψηλότερες ποσότητες.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι διαφορετικές ενώσεις έχουν διαφορετικά «κατώφλια οσμής» - η ποσότητα μιας ένωσης που πρέπει να είναι παρούσα για να είμαστε σε θέση να τη μυρίσουμε. Μερικές χημικές ουσίες έχουν πολύ υψηλά κατώφλια οσμής, που σημαίνει ότι πρέπει να είναι σε μεγάλη ποσότητα γύρω μας για να είμαστε σε θέση να τις μυρίσουμε, ενώ άλλες έχουν πολύ χαμηλά κατώφλια οσμής, που σημαίνει ότι και μια πολύ μικρή ποσότητα θα γίνει αντιληπτή.

Διμεθυλοσουλφίδιο

Οι ενώσεις με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στη μυρωδιά των σκουπιδιών είναι αυτές που περιέχουν το στοιχείο θείο. Οι θειούχες ενώσεις συνήθως έχουν πολύ δυσάρεστη οσμή, και αυτές που παράγονται στον κάδο σας σίγουρα ακολουθούν τον κανόνα. Το υδρόθειο μυρίζει σαν τα χαλασμένα αυγά, ενώ τόσο διμεθυλοσουλφίδιο και μεθανοθειόλη μυρίζει σαν σάπιο λάχανο. Όλα έχουν πάρα πολύ χαμηλά κατώφλια και έτσι ακόμη και μερικά μικρογραμμάρια (εκατομμυριοστό του γραμμαρίου) στον αέρα σας θα επιτεθούν στην όσφρηση σας με σφοδρότητα.

Εκτός απ’ τις ενώσεις που περιέχουν θείο, υπάρχουν και μερικές ενώσεις που περιέχουν άζωτο οι

Πουτρεσκίνη 

οποίες συνεισφέρουν δυσάρεστες οσμές. Πρώτα πρώτα είναι οι αμίνες  με τα όμορφα ονόματα: πουτρεσκίνη και καδαβερίνη. Παράγονται όταν χαλάει το κρέας, οπότε αν πετάξετε τη πλαστική σακούλα με τα μπιφτέκια, τις μπριζόλες, ή τον κιμά στον κάδο να περιμένετε να σας έρθει το τηλεγράφημα. Και επειδή παράγονται όταν διασπάται το κρέας, όπως είναι αναμενόμενο η μυρωδιά τους είναι αυτή του σάπιου κρέατος.

Τριμεθυλαμίνη 

Μια άλλη αζωτούχος ένωση που παράγεται σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες είναι αμμωνία. Σε σύγκριση με τις παραπάνω ενώσεις, το κατώφλι οσμής για την αμμωνία είναι αρκετά υψηλό, στα 27 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Δηλαδή η μύτη μας δεν είναι και τόσο ευαίσθητη στην αμμωνία.  Όμως μια ένωση που προέρχεται από την αμμωνία είναι η τριμεθυλαμίνη, και πιθανόν να εκρέει από τα σκουπίδια σας, ειδικά αν έχετε ρίξει ψάρια στον κάδο σας. Η τριμεθυλαμίνη είναι η ένωση που κάνει τα ψάρια μυρίζουν όπως μυρίζουν. Και αν τα απομεινάρια του λαχταριστού σας δείπνου με ψάρια πανηγυρίζουν και σαπίζουν  μέσα στα σκουπίδια σας, το άρωμα της τριμεθυλαμίνης θα αναδύεται κάθε φορά που θα ανοίγετε τον κάδο.

Όμως δεν είναι μόνο οι αζωτούχες και οι θειούχες ενώσεις αυτές που μυρίζουν, έστω και αν αυτές είναι οι πρωταγωνιστές.  Άλλες ενώσεις που μπορούν να παραχθούν καθώς τα απορρίμματα σαπίζουν  συμπεριλαμβάνουν καρβοξυλικα οξέα, αλδεΰδες, και ακόμη και τερπένια (τα οποία μεμονωμένα συνήθως μυρίζουν αρκετά ευχάριστο, αλλά στον κάδο σας η κατάσταση αντιστρέφεται). Η ακεταλδεΰδη είναι μια ιδιαίτερα πικάντικη συνεισφορά, όπως επίσης και τα καρβοξυλικά οξέα: οξικό οξύ (ξύδι), βουτανοϊκό οξύ (η μυρωδιά του εμετού), και προπανοϊκό οξύ (ταγκισμα).

Έτσι τι μπορείτε να κάνετε για την καταπολέμηση βρώμας του κάδου; Οι υψηλές θερμοκρασίες θα επιταχύνουν την αποσύνθεση της οργανικής ύλης στον κάδο σας, και θα αυξήσουν τα ποσά των δύσοσμων χημικών που εκπέμπονται από τον κάδο σας. Συνεπώς ειδικά στις ζεστές μέρες οι κάδοι θα πρέπει να αδειάζουν συχνότερα. Και αν αυτό είναι δύσκολο τότε η επόμενη λύση είναι ξεχωριστοί γκρίζοι κάδοι για τα βιοδιασπώμενα υλικά όπως υπολείμματα τροφίμων, και ξεχωριστοί μπλε κάδοι για τα πλαστικά και μεταλλικά απορρίμματα. Και οι μεν γκρίζοι κάδοι να αδειάζουν κάθε μέρα ενώ οι μπλε πιο αραιά.

Κρατώντας τα απορρίμματα ξεχωριστά είναι πιθανώς το μεγαλύτερο στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε!
Το έπαθλο είναι διπλό: Ναι στην ανακύκλωση και όχι στη δυσοσμία.

Πηγές:
Compoundchem.com
Εικόνες:
By Alex Marshall 2004, Clarke Energy Ltd -  CC BY-SA 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2965770
By Ben Mills,Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1542726
By Benjah-bmm27 - Own work, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=952850
By Ben Mills - Own work, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2472711
By Ben Mills - Own work, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3987767