Η Naomi Pasachoff βιογράφος και ιστορικός της επιστήμης γράφει για την ανακάλυψη του ραδίου και του πολώνιου, την επιστολή από τον Αϊνστάιν και τα δύο βραβεία Νόμπελ της Κιουρί.
 |
| Από: https://www.flickr.com μέσω serious-science.org |
Λαμπρό μυαλό και πρωτοπόρα γυναίκα
 |
| Η Marie Curie στο εργαστήριό της το 1925 [Πηγή: biography.com μέσω serious-science.org] |
Οι προσπάθειες των Curies στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα άνοιξαν την πόρτα σε μια νέα κατανόηση της δομής του ατόμου και της σχέσης μεταξύ ύλης και ενέργειας. Εκείνη την εποχή η έννοια της δομής του ατόμου εξακολουθούσε να απορρίπτεται από ορισμένους επιστήμονες που εξακολουθούσαν να πιστεύουν ότι το άτομο είναι το μικρότερο οικοδομικό μπλόκ για όλη τη ύλη. Η ζωή και η δουλειά της Curie είναι σημαντικές, όχι μόνο από την άποψη της επιστημονικής συμβολής, αλλά και για την κοινωνιολογική τους σημασία. Οι αγώνες της να συνδυάσει το επαγγελματικό της πάθος με τους προσωπικούς της ρόλους της συζύγου και της μητέρας, προπορεύονταν των αγώνων που ακόμα και σήμερα τον εικοστό πρώτο αιώνα οι γυναίκες εξακολουθούν να διεξάγουν. Το αν τα επιτεύγματά της διευκόλυναν τις γυναίκες να προχωρήσουν στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία παραμένει ανοικτό ερώτημα, καθώς κάποιοι υποστηρίζουν ότι η επιτυχία της Curie απλώς έβαλε πιο ψηλά τον πήχη για τις άλλες γυναίκες επιστήμονες. Δηλαδή τώρα αναμένεται από τις γυναίκες να κερδίσουν τουλάχιστον δύο βραβεία Νόμπελ πριν μπορέσουν να γίνουν δεκτές στο club των πετυχημένων αγοριών;
Τι γνωρίζουμε για τη Μαρία Κιουρί
Η Curie αποτέλεσε το αντικείμενο πολλών βιογραφιών για περισσότερες από οκτώ δεκαετίες από το θάνατό της το 1934. Βιογραφίες που γράφτηκαν - και μεταφράστηκαν - σε πολλές γλώσσες και απευθύνονται σε τρία διαφορετικά ακροατήρια: ενήλικες, νέους ενήλικες και παιδιά. Η ίδια η Curie, ως μέρος μιας συμφωνίας με την Missy Meloney, Αμερικάνα δημοσιογράφο που κανόνισε την περιήγηση στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1921, έγραψε στην αγγλική γλώσσα τη βιογραφία του συζύγου της, ο οποίος πέθανε ξαφνικά και απροσδόκητα σε τροχαίο ατύχημα το 1906, καθώς και μια σύντομη αυτοβιογραφία. |
| Μια βιογραφία της Marie Curie που έγραψε η κόρη της Εύα [Πηγή: amazon.ca μέσω serious-science.org] |
Παρόλο που η ιστορία επανεξετάζεται πολλές φορές, τα βασικά γεγονότα παραμένουν τα ίδια, αν και η οπτική είναι διαφορετική. Ορισμένοι βιογράφοι, για παράδειγμα, επιλέγουν να αγνοήσουν το γεγονός ότι η Marie και ο Pierre Curie, όπως και ο αδελφός του Pierre ο Jacques, παρακολούθησαν τις εκδηλώσεις που διεξήγαγε το αυτοαποκαλούμενο μέντιουμ Eusapia Palladino, μια Ιταλίδα πνευματίστρια που ισχυριζόταν, μεταξύ άλλων, ότι μπορεί να επικοινωνήσει με τους νεκρούς. Ο Pierre φαίνεται ότι μέχρι το τέλος πίστευε ότι οι μέθοδοι της Palladino θα μπορούσαν να ρίξουν φως όχι μόνο στη ραδιενέργεια αλλά και σε "έναν ολόκληρο τομέα εξ ολοκλήρου νέων γεγονότων και φυσικών καταστάσεων στο χώρο τα οποία ακόμα δεν τα έχουμε αντιληφθεί", όπως έγραψε στον φίλο του και φυσικό συνάδελφο του Georges Gouy στις 14 Απριλίου 1906, μόλις πέντε ημέρες πριν από το θανατηφόρο ατύχημα του. Άλλοι επιλέγουν να υποβαθμίσουν αυτό που φαίνεται να ήταν η πρώτη εκτεταμένη κατάθλιψη που πέρασε (παρόλο που δεν το αποκαλούσαν έτσι εκείνη τη εποχή), τη χρονιά μετά που τέλειωσε το γυμνάσιο με τους υψηλότερους βαθμούς στην ηλικία των δεκαπέντε.
 |
| Marie Curie με τον Albert Einstein το 1925 στη Γενεύη, Ελβετία[Πηγή: Υπό: Inconnu http://www.rhhct.org.uk/gallery.html, Domaine public,fr.wikipedia.org |
Επίσης στους επίμονους ερευνητές, σε αρχεία σε όλο τον κόσμο, είναι διαθέσιμες επιστολές από επιστήμονες που παραθέτουν τις τότε σύγχρονες αντιδράσεις στην ιστορία της Curie καθώς ξετυλίχτηκε σε πραγματικό χρόνο. Μεταξύ αυτών των ενδιαφερόντων ευρημάτων είναι μια επιστολή γραμμένη στα Γερμανικά στην Πράγα από τον Αϊνστάιν προς την Curie, αρχειοθετημένη στη Βιβλιοθήκη Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ στη Βοστώνη, που την παρότρυνε να "κρατήσει τον όχλο σε περιφρόνηση" για τις επιθέσεις τους εναντίον της όταν διέρευσε η ιστορία για την υπόθεση Langevin. "Αν ο όχλος συνεχίζει να ασχολείται μαζί σου, απλά σταμάτα να διαβάζεις αυτές τις αερολογίες. Αφήστε το στα φίδια που τα κατασκευάσαν.
Ο δρόμος της επιστήμης και η κατάκτηση της επιτυχίας
Η Μαρία Σαλώμη Σκουοντόφσκα-Κιουρί, το γένος Sklodowska, γεννήθηκε στη Βαρσοβία το 1867, το πέμπτο και τελευταίο παιδί αφοσιωμένων Πολωνών εθνικιστών. Εβδομήντα πέντε χρόνια πριν από τη γέννησή της, η Πολωνία είχε διαμοιραστεί ανάμεσα σε τρεις μεγάλες δυνάμεις: τη Ρωσία, τη Πρωσία και την Αυστρία. Η Βαρσοβία ελέγχεται από τον Ρώσο Τσάρο, ο οποίος απαγόρευε τη διδασκαλία της πολωνικής ιστορίας, γλώσσας ή λογοτεχνίας. Αδυνατώντας να κρύψει την υποστήριξή του στον πολωνικό εθνικισμό, ο πατέρας της Μαρίας έχασε τη δουλειά του ως καθηγητής των μαθηματικών και της φυσικής. Οι επόμενες διδακτικές του θέσεις είχαν χαμηλό μισθό, και η οικογένεια έπρεπε να πάρει οικότροφους για να συμπληρώνει το εισόδημά της. Η Μαρία ήταν μόλις οκτώ όταν η μεγαλύτερη αδελφή της πέθανε, όταν κόλλησε μια αρρώστια μάλλον τύφο από έναν οικότροφο. Σε λιγότερο από τρία χρόνια αργότερα, πέθανε επίσης η μητέρα της μετά από μια μακρά μάχη με τη φυματίωση. |
| Ο τοίχος του σπιτιού στη Βαρσοβία, όπου γεννήθηκε η Marie Sklodowska-Curie το 1867 [Πηγή: http://polonia.viajandoporelmundo.com.es] |
Τα παιδιά του Sklodowski ήταν αποφασισμένα να συνεχίσουν σε ανώτερες σπουδές. Παρά το γεγονός ότι ο αδελφός της Μαρίας μπόρεσε να σπουδάσει ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, η αδελφή της Bronya έπρεπε να κοιτάξει κάπου αλλού στην Ευρώπη για εκπαίδευση στην ιατρική, αφού το πανεπιστήμιο της πατρίδας της δεχόταν μόνο άνδρες μέχρι το 1915. Για λίγο η Bronya και η Μαρία παρακολούθησαν το "Ιπτάμενο πανεπιστήμιο” μια μυστική ακαδημία για τις γυναίκες που άλλαζε τους χώρους των συναντήσεων για να ξεφεύγουν από τα μάτια των αρχών. Εκεί διδάχθηκαν από εξέχοντες πολωνούς επαγγελματίες σε διάφορους τομείς. Έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι τα εν λόγω μαθήματα όσο και αν εμπλουτίζονταν, δεν μπορούσαν να υποκαταστήσουν μια αυστηρή τριτοβάθμια εκπαίδευση, η Μαρία και η Bronya έκαναν μια σύμφωνία: η Μαρία θα εργαστεί ως δασκάλα στην Πολωνία, αποταμιεύοντας μερικά από τα κέρδη της για να υποστηρίξει τις ιατρικές σπουδές της Bronya στο Πανεπιστήμιο στο Παρίσι-στη Σορβόννη. Μόλις η Bronya θα είχε τη δυνατότητα θα βοηθούσε οικονομικά τη Μαρία να σπουδάσει επίσης στη Σορβόννη.
 |
| O Władysław Skłodowski με τις κόρες του (από αριστερά) Maria, Bronisława, Helena, 1890 [Πηγή: By Unknown photographer - scanned from Helena Skłodowska-Szalay: Ze wspomnień... Nasza Księgarnia, Warsaw, Poland, 1958, Public Domain, Wikimedia Commons] |
Το φθινόπωρο του 1891 η Marie τελικά μπόρεσε να ταξιδέψει στο Παρίσι, όπου, τότε γνωστή ως Marie Sklodowska, εγγράφηκε στη Σορβόννη στις 5 Νοεμβρίου. (Η ημερομηνία αξίζει να σημειωθεί, δεδομένου ότι ακριβώς 15 χρόνια αργότερα, η Marie Curie έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στη Σορβόννη, παίρνοντας την θέση που έμεινε κενή τον προηγούμενο Απρίλιο όταν ο σύζυγός της, Pierre Curie, σκοτώθηκε σε τροχαίο ατύχημα.) Το 1893 τελείωσε πρώτη στην τάξη της με το αντίστοιχο της εποχής μάστερ στη φυσική. Υποστηριζόμενη από μια υποτροφία, μπόρεσε να πάρει ένα δεύτερο πτυχίο στα μαθηματικά, το οποίο ολοκλήρωσε το 1894, τελειώνοντας στη δεύτερη θέση.
Η Sklodowska, που έχει προσληφθεί από την “Εταιρεία για την ενθάρρυνση της εθνικής βιομηχανίας”, για να μελετήσει τις μαγνητικές ιδιότητες των διαφόρων χαλύβων, χρειάστηκε χώρο για να εργαστεί. Όταν ένα πολωνός επιστήμονας που επισκεπτόταν το Παρίσι, έμαθε ότι η Μαρία έψαχνε για εργαστηριακό χώρο την παρουσίασε στον Pierre Curie. Παρά τον βαρύγδουπο τίτλο του Pierre Curie - Εργαστηριακός Διευθυντής της Δημοτικής Σχολής Βιομηχανικής Φυσικής και Χημείας του Παρισιού - οι εργαστηριακές του εγκαταστάσεις ήταν κακές, αλλά τα κατάφερε να κάνει χώρο για τη Sklodowska.
 |
| Marie Curie με τον σύζυγό της Pierre στην École superieure de physique et de chemie industrielles de la ville de Paris (42, rue Lhomond) το 1898 [Πηγή: By Unknown - hp.ujf.cas.cz (uploader=--Kuebi 18:28, 10 April 2007 (UTC)), Public Domain, en.wikipedia.org] |
 |
| Bραβείο Νόμπελ Φυσικής του 1903, το 25% στην Marie Curie. [Πηγή: Von Dannybalanta2011-04-16 - Eigenes Werk, Gemeinfrei, Wikimedia Commons] |
Παρά το φοβερό χτύπημα που έπληξε τη Μαρία όταν ξαφνικά έμεινε χήρα και ανύπαντρη μητέρα τον Απρίλιο του 1906, επέστρεψε στο εργαστήριό της σχεδόν αμέσως. Κατά τη διάρκεια του έτους όχι μόνο καθιερώθηκε ως καθηγητής πανεπιστημίου, αλλά απομόνωσε καθαρό μεταλλικό ράδιο και αποδέχθηκε την ευθύνη για τον καθορισμού του διεθνούς προτύπου για τη μέτρηση του ραδίου.
 |
| Βραβείο Νόμπελ Χημείας, 1911 [Πηγή:Von Nobel Foundation, Gemeinfrei, Wikimedia Commons] |
Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η Curie εισήγαγε την τεχνολογία των ακτίνων Χ για χρήση σε στρατιωτικά νοσοκομεία, με την λειτουργία μιας ακτινολογικής υπηρεσίας, χρησιμοποιώντας την μεγαλύτερη κόρη της Irène ως βοηθό. Χρησιμοποίησε επίσης την βαθειά της γνώση του ραδίου για την πολεμική προσπάθεια εισάγοντας την ραδιοθεραπεία στη Γαλλία.
Μετά τον πόλεμο, η Curie αφιέρωσε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής της στην ίδρυση και την διεύθυνση του Ινστιτούτου Ραδίου, που συλλειτουργούσε με το Ινστιτούτο Pasteur και το Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Το οραματίστηκε ως εργαστήριο που θα ταιριάζει στη μνήμη του αποθανόντος συζύγου και συνεργάτη της. Οι επιστήμονες που εργάζονταν εκεί περιλάμβαναν την Irène και τον Frédéric Joliot, που ως παντρεμένο ζευγάρι ανακάλυψαν τεχνητή ραδιενέργεια τον Ιανουάριο του 1934. Η Marie Curie έζησε αρκετά χρόνια για να δει την ανακοίνωση της ανακάλυψης τους, αλλά πέθανε εκείνο το καλοκαίρι, και έχασε την χαρά του να δει τους Joliot-Curie να αποδέχονται το βραβείο Νόμπελ του 1935 για τη χημεία.
Μελέτη Ραδιενέργειας και Ανακάλυψη των Νέων Στοιχείων
Το κύριο επιστημονικό επίτευγμα της Curie έγκειται στο ότι ξεκίνησε τη διαδικασία της απαξίωσης του δόγματος ότι “τα άτομα είναι αδιαίρετα και αμετάβλητα”. Η επιλογή της Marie Curie για το θέμα της διατριβής της ήταν επακόλουθο της ανακάλυψης δύο νέων φαινομένων το 1895-6: της ανακάλυψης των ακτίνων Χ του Wilhelm Roentgen, μια άγνωστη ακτίνα που ήταν ικανή να περάσει μέσα από στερεές ουσίες και δεύτερον της τυχαίας ανακάλυψης του Henri Becquerel ότι, ακόμα και χωρίς να εκτεθεί στο φως, ένα δείγμα ουρανίου θα μπορούσε να αμαυρώσει μια φωτογραφική πλάκα. Ενώ πολλοί επιστήμονες ήταν αρκετά περίεργοι για την πρώτη ανακάλυψη, αυτή του Roentgen, και ήθελαν να την εξερευνήσουν περαιτέρω, λίγοι ενδιαφέρθηκαν για το έργο του Becquerel. Η Curie είδε την ευκαιρία να εξερευνήσει ένα αγνοημένο φαινόμενο, και ξεκίνησε την έρευνα αμέσως μόλις βρήκε μια αποθήκη στο ίδρυμα του Pierre, όπου θα μπορούσε να την κάνει. Αν και οι επιστήμονες που την επισκέφθηκαν θα εκφράσουν αργότερα το θαυμασμό τους για την ικανότητά της να κάνει σημαντικές ανακαλύψεις σε μια τέτοια φτωχή υποδομή ως εργαστήριο. Ελέγχοντας διαφορετικές ενώσεις ουρανίου, διαπίστωσε ότι οι ενώσεις με υψηλότερη αναλογία ουρανίου εκπέμπουν την πιο έντονη ακτινοβολία και σύντομα έδειξε ότι η εκπομπή των ακτίνων από τις ενώσεις ουρανίου είναι μια ατομική ιδιότητα που δεν σχετίζεται με τις χημικές και φυσικές ιδιότητες των ενώσεων.
και 
Το επόμενο βήμα της περιελάμβανε μια συστηματική μελέτη για να δει αν άλλα στοιχεία είχαν εκείνη την ικανότητα του ουρανίου που μετατρέπει τον αέρα σε αγωγό του ηλεκτρισμού. Προσδιόρισε ότι οι ενώσεις θορίου εκπέμπουν επίσης ακτίνες Becquerel και τον Ιούλιο του 1898 εισήγαγε στην επιστημονική βιβλιογραφία την πρώτη χρήση του όρου ραδιενέργεια για να περιγράψει τη συμπεριφορά των δύο στοιχείων. Επίσης, διαπίστωσε ότι δύο ορυκτά - ο πισουρανίτης (pitchblende) και ο τορμπερνίτης chalcolite - ήταν ακόμα πιο δραστικά από το ίδιο το ουράνιο, οδηγώντας την να αναρωτηθεί εάν τα ορυκτά αυτά περιείχαν κάποιο άλλο, μέχρι τώρα άγνωστο, στοιχείο που υπερέβαινε το ουράνιο σε ραδιενέργεια. Κάνοντας χρήση της τεχνικής της χημικής ανάλυσης, γνωστής ως κλασματική κρυστάλλωση, ξετρύπωσε όχι ένα αλλά δύο έως τώρα άγνωστα στοιχεία. Αν και αυτές οι ανακαλύψεις ανακοινώθηκαν τον Ιούλιο του 1898, πήρε άλλα τέσσερα χρόνια για να γίνουν οι αναγκαίες εργασίες για έναν προκαταρκτικό προσδιορισμό του ατομικού βάρους του ραδίου.
Δύο βραβεία Νόμπελ σε πείσμα των πάντων
Η ανακάλυψη του Becquerel από μόνη της δεν θα άξιζε στα σίγουρα ένα βραβείο Νόμπελ μέσα σε τόσο λίγα χρόνια. Οι Κιουρί χρειάζονταν την ανακάλυψή του για να επιτύχουν αυτό που έκαναν, αλλά και ο Becquerel χρειαζόταν το έργο τους για να αποδειχθεί ότι η ανακάλυψή του έχει τόσο μεγάλη αξία. Λίγους μήνες μετά την ανακάλυψη των ακτίνων Χ του Roentgen, ο Becquerel ανακάλυψε τυχαία ότι ένα δείγμα μεταλλικού ουρανίου έβγαζε εκπομπές που αμαύρωναν τις φωτογραφικές πλάκες ακόμη και χωρίς να εκτίθενται στο φως. Ανέφερε την ανακάλυψη αυτή στη Γαλλική Ακαδημία Επιστημών τον Φεβρουάριο του 1896, αλλά δεν έδωσε συνέχεια στην ανακάλυψή του και λίγοι επιστήμονες έδωσαν μεγάλη προσοχή σ' αυτήν. Μεταξύ των λόγων που η Μαρία Κουρί επέλεξε αυτή την αποκαλυπτική ανακάλυψη ως θέμα της διατριβής ήταν ακριβώς το γεγονός ότι δεν θα είχε ανταγωνιστές στον τομέα, με το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι δεν υπήρχε μακρά βιβλιογραφία επιστημονικών άρθρων που θα έπρεπε να διαβάσει κατά την προετοιμασία. Θα μπορούσε αμέσως να χώσει τα χέρια της στη δουλειά του εργαστηρίου, χωρίς να περάσει μήνες σε μια βιβλιοθήκη.Η συμβολή του Pierre ως συνεργάτη ήταν σημαντική. Αυτός και ο αδελφός του είχαν σχεδιάσει προηγουμένως ένα ηλεκτρόμετρο που επέτρεψε στη Μαρία να κάνει ακριβείς μετρήσεις των πολύ ασθενών ηλεκτρικών πεδίων που δημιουργούσαν οι ακτίνες ουρανίου καθώς ταξίδευαν στον αέρα. Όταν η δουλειά της συζύγου του πρότεινε ότι o πισσουρανίτης (pitchblende) και ο χαλκοσίτης (chalcolite) περιείχαν ένα στοιχείο που δεν είχε ακόμα ανακαλυφθεί και ήταν πιο ραδιενεργό από το ουράνιο, έβαλε στην άκρη τη δικιά του δουλειά σε κρυστάλλους για να επιταχύνει την αναζήτηση του νέου στοιχείου. Μετά την ανακάλυψη του πολώνιου και του ραδίου, οι Κιουρί αποφάσισαν για τον καταμερισμό της εργασίας: αυτός επικεντρώθηκε στην διερεύνηση των φυσικών ιδιοτήτων του ραδίου, ενώ η Μαρία έκανε τα χημικά πειράματα με σκοπό την παρασκευή καθαρών ενώσεων.
 |
| Η σελίδα που δείχνει τον πρώτο προσδιορισμό ατομικού βάρους του ραδίου [Πηγή: kth.se μέσω serious-science.org] |
Οι Κουρί επέλεξαν το όνομα πολώνιο τιμήν της πατρίδας της Μαρίας. Το όνομα του ραδίου προέρχεται από την λατινική λέξη radius που σημαίνει ακτίνα. Οι επιστήμονες σύντομα έμαθαν ότι μερικές από τις μυστηριώδεις "ακτίνες" που εκπέμπονται από ραδιενεργές ουσίες είναι σωματίδια, τα σωματίδια άλφα που είναι πυρήνες ηλίου (4He2+) και σωματίδια βήτα που είναι ηλεκτρόνια (e-) ή ποζιτρόνια (e+) υψηλής ταχύτητας και ενέργειας. Ένας τρίτος τύπος ακτινών η ακτινοβολία-γ είναι αληθινές ακτίνες, πιο δραστικές (με μεγαλύτερη ενέργεια) από τις ακτίνες Χ και ικανές να βαθύτερη διείσδυση από τα σωματίδια άλφα ή βήτα. Όπως και οι ακτίνες Χ, έτσι και οι ακτίνες γάμμα είναι ηλεκτρομαγνητικά κύματα, δηλαδή φως μεγάλης ενέργειας και συχνότητας.
Η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία επέλεξε πολύ προσεκτικά τη διατύπωση του Βραβείου Νόμπελ των Κιουρί για τη φυσική, ώστε να επιτρέψει στο μέλλον τη δημιουργία ενός δεύτερου βραβείου Νόμπελ για τη χημεία. Το βραβείο παραχώρησε την προσήκουσα τιμή στους αποδέκτες για την "ανακάλυψή τους επί των αυθόρμητα ραδιενεργών στοιχείων". Δεν αναφέρεται συγκεκριμένα στην ανακάλυψη του πολώνιου και του ραδίου. Το βραβείο Νόμπελ για τη χημεία, στην πραγματικότητα, απονεμήθηκε στην Marie Curie "σε αναγνώριση των υπηρεσιών της στην προώθηση της χημείας με την ανακάλυψη των στοιχείων ράδιο και πολώνιο, με την απομόνωση του ραδίου και τη μελέτη της φύσης και των ενώσεων αυτού του αξιοσημείωτου στοιχείου."
Όσον αφορά τα δύο Βραβεία Νόμπελ της Marie Curie, αξίζει να σημειώσουμε μερικές ενδιαφέρουσες παρασκηνιακές πληροφορίες. Πρώτον, η Marie αρχικά δεν ήταν υποψήφια για το βραβείο φυσικής. Από τη στιγμή που απονεμήθηκαν τα πρώτα Βραβεία Νόμπελ το 1901, υπήρξε μια διαδικασία υποψηφιότητας των πιθανών να βραβευθούν, ακολουθούμενη από μια μακρά αξιολόγηση των επιτευγμάτων τους. Για το 1903 η Γαλλική Ακαδημία Επιστημών όρισε τον Henri Becquerel και τον Pierre Curie ως υποψήφιους για το βραβείο φυσικής, παραλείποντας τη Marie. Η Μαρία θα μπορούσε να στερηθεί της αναγνώρισης για το έργο της αν ο Σουηδός μαθηματικός Magnus Goesta Mittag-Leffler, μέλος της επιτροπής υποψηφιότητας, δεν είχε παρέμβει υπέρ της. Σε μια επιστολή προς τον Pierre, ο μαθηματικός τον πληροφόρησε πώς είχαν τα πράγματα. Ο Pierre απάντησε ότι θα ήταν αδιανόητο να απονεμηθεί ένα βραβείο Νόμπελ για έρευνα στον τομέα της ραδιενέργειας που δεν θα αναγνώρισε τον κεντρικό ρόλο της Μαρίας. Το αποτέλεσμα: Η υποψηφιότητα του 1902 της Marie Curie εγκρίθηκε για το Νόμπελ του 1903.
 |
| Ένα εξώφυλλο του "Le Petit Parisien" από το 1904 με έγχρωμη απεικόνιση της Marie και του Pierre Currie [Πηγή: Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ιατρικής μέσω serious-science.org ] |
Άνοιγμα νέων προοπτικών
Για έναν και ένα τέταρτο του αιώνα που πέρασε από τότε που οι Κιουρί διεξήγαγαν την έρευνά τους, υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι που στηρίχτηκαν και έχτισαν πάνω σ’ αυτήν που φαίνεται ότι έχει νόημα να αναφέρω έστω και λίγους από τους πρώτους συνεισφέροντες. Οι πρώτοι που πραγματικά καταλαβαίνουν τι συνέβαινε μέσα στα ραδιενεργά στοιχεία ήταν ο φυσικός Ernest Rutherford (1871-1937) που γεννήθηκε στη Νέα Ζηλανδία και ο συνάδελφός του Frederick Soddy (1877-1956), ένας Άγγλος ραδιοχημικός. Η επαναστατική τους εξήγηση για τη διαδικασία της ραδιενεργού αποσύνθεσης έδωσε στον Rutherford το βραβείο Νόμπελ για τη χημεία το 1908 "για τις έρευνές του για την αποσύνθεση των στοιχείων και τη χημεία των ραδιενεργών ουσιών" και στον Soddy το Νόμπελ Χημείας του 1921 για την έρευνά του πάνω στη ραδιενεργή αποσύνθεση και ιδιαίτερα για τη διατύπωση της θεωρίας των ισοτόπων.Το 1907 ο Bertrand Boltwood, αμερικανός χημικός και φυσικός και στενός συνεργάτης του Rutherford, πρωτοστάτησε στη χρήση της ραδιομετρικής χρονολόγησης, η οποία έγινε η κύρια πηγή πληροφοριών για την απόλυτη ηλικία των πετρωμάτων και άλλων γεωλογικών υλικών. Η μέθοδος συγκρίνει τις ποσότητες ενός φυσικώς απαντώμενου ραδιοϊσοτόπου στο υλικό με την ποσότητα των προϊόντων αποσυνθέσεώς του. Επίσης, στις Η.Π.Α., ο Willard Libby πρωτοστάτησε σε μια άλλη μέθοδο ραδιενεργού χρονολόγησης, που χρονολογεί με βάσει την ποσότητα του ραδιενεργού άνθρακα 14C, για την οποία έλαβε το Βραβείο Νόμπελ Χημείας του 1960. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιεί τις ιδιότητες ενός ραδιενεργού ισότοπου άνθρακα για τον προσδιορισμό της ηλικίας ενός αντικειμένου που περιέχει οργανικό υλικό.
 |
| Μαρία Κιουρί δίνοντας μια διάλεξη για τη ραδιενέργεια, στην Ακαδημία Ιατρικής του Παρισιού, 1925 [Πηγή: gettyimages.com μέσω serious-science.org] |
Πολλές χρήσεις για τη ραδιενέργεια έχουν βρεθεί κατά τη διάρκεια των ετών. Μεταξύ των πιο σημαντικών επιστημονικά είναι η χρήση ραδιενεργών ισότοπων για να διασπάσουν άτομα για να αποκαλύψουν τα μυστήρια της δομής τους. Τα ραδιενεργά ισότοπα χρησιμοποιούνται όχι μόνο στην επιστημονική έρευνα και στην ιατρική, αλλά και σε διάφορες βιομηχανίες, όπως η βιομηχανία ενέργειας και η βιομηχανία τροφίμων. Για παράδειγμα των πρώτων, χρησιμοποιώντας ακτίνες γάμμα μπορούν να ανακαλυφθούν τα αδύνατα σημεία στις συγκολλήσεις των αγωγών πετρελαίου, συντηρώντας έτσι το καύσιμο και περιορίζοντας την απελευθέρωση άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Στη δεύτερη περίπτωση, η ακτινοβολία από ραδιενεργά ισότοπα μπορεί να καταστρέψει μικροοργανισμούς που καταστρέφουν τα τρόφιμα και οδηγούν σε ασθένειες.
 |
| Το μανιτάρι από την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα περίπου 2 με 5 λεπτά μετά την έκρηξη [Πηγή: By Unknown - Honkawa Elementary School, Public Domain, Wikimedia Commons |
Οι συνέπειες της εργασίας της Curie με τις ενώσεις του ουρανίου και της ανακάλυψης του ραδίου και του πολώνιου έχουν θετικές και αρνητικές συνέπειες για την ανθρωπότητα και υπάρχουν αξιόλογοι υποστηρικτές και στις δύο πλευρές: αυτοί που πιστεύουν ότι το καλό υπερισχύει τους κακούς και εκείνους που πιστεύουν το αντίθετο.
 |
| Η Marie Curie στο εργαστήριό της [Πηγή: blogs.ucl.ac.uk μέσω serious-science.org] |
 |
| [www.goodreads.com] |
Τα τελευταία νέα
Λίγες ή και καθόλου σημαντικές πληροφορίες αναμένεται να βρεθούν για την επιστημονική εξέλιξη της Curie. Τα πιο παραγωγικά επιστημονικά χρόνια ήταν εκείνα που απέδωσαν τα δύο βραβεία Νόμπελ και - ενώ συνέχισε να παρευρίσκεται και να συμμετέχει σε επιστημονικά συνέδρια και να γράφει βιβλία και μερικά άρθρα- τα τελευταία χρόνια της ζωής της αφιερώθηκαν κυρίως στη διοίκηση και στη συγκέντρωση κεφαλαίων. Ένα παράδειγμα για το τί μπορεί ακόμα να έρθει στην επιφάνεια γι’ αυτήν, εμπίπτει περισσότερο στην κατηγορία “Ο κολοσσός έχει πήλινα πόδια”.Στις 3 Δεκεμβρίου 2014, ένα ανησυχητικό άρθρο εμφανίστηκε στην Κυριακάτικη έκδοση των “The New York Times”, υπό τον τίτλο "Η προ-προ Θεία μου ανακάλυψε το Φράγκιο. Και την σκότωσε». Η Veronique Greenwood, ανιψιά της Marguerite Perey, καταδικάζει την Curie επειδή παραμελούσε μεθόδους για την προστασία των ερευνητών της, από δηλητηρίαση από ακτινοβολίες, που χρησιμοποιούνταν σε άλλα εργαστήρια. Η Perey εντάχθηκε στο Ινστιτούτο Radium στην ηλικία 19 ετών το 1928 ως προσωπικός τεχνικός της Curie και εκεί έγινε ειδική στην απομόνωση ραδιενεργών στοιχείων. Το 1938, τέσσερα χρόνια μετά το θάνατο της Curie από την απλαστική αναιμία, η Perey ανακάλυψε ένα νέο στοιχείο, το οποίο, με γνώμονα το όνομα Πολώνιο της Curie προς τιμή της χώρας γέννησής του, η Perey ονόμασε φράγκιο (francium). Εκτός από την περιγραφή του αγωνιώδους θανάτου από τον καρκίνο της θείας της το 1975, η Greenwood απαριθμεί τα ονόματα και άλλων ερευνητών του Ινστιτούτου Radium που υπέφεραν από σοβαρή ασθένεια ακτινοβολίας. Προς το τέλος του άρθρου, η Greenwood αναδεικνύει μια ανησυχητική εικασία σχετικά με την κουλτούρα του Ινστιτούτου Radium: "σχεδόν σχηματίζετε την εντύπωση ότι στο εργαστήριο της Curie, η αφοσίωση στην επιστήμη αποδεικνύεται από την προθυμία σας να δηλητηριάσετε τον εαυτό σας – σαν να λέμε ότι αυτό που δίνει αξία στην έρευνα του επιστήμονα είναι οι θυσίες που έγιναν στην προσπάθεια να μάθει κάτι καινούργιο." Ακόμα και η πιο διάσημη γυναίκα επιστήμονας στον κόσμο δεν είναι ούτε άψογος ούτε αμόλυντη από κάποια σχετική κριτική.
Πηγή: Άρθρο της Polina Avdonina στο serious-science/faq | 22 Αυγούστου 2016
Περαιτέρω ανάγνωση
Αμερικανικό Ινστιτούτο Φυσικής άρθρο στο διαδίκτυο: https://www.aip.org/history/exhibits/curie/
Επεξεργασία της Polina Avdonina
Naomi Pasachoff PhD; Ερευνητικός συνεργάτης στο Williams College, Williamstown, MA, USA.
