52-Te Τελλούριο

Ηλιακά κύτταρα, δίσκοι και φωτοτυπικά μηχανήματα 

Κρύσταλλος καθαρού τελλουρίου μήκους 2 cm

Το στοιχείο 52 του περιοδικού πίνακα είναι το τελλούριο, το χημικό στοιχείο με χημικό σύμβολο Te και σχετική ατομική μάζα 127,6. Ανήκει στην ομάδα 16 (VIA) του περιοδικού πίνακα, κάτω από το οξυγόνο, στην περίοδο 5 και στον τομέα p. Σπάνιο, αργυρόλευκο στερεό μεταλλοειδές, που φαίνεται εμφανισιακά όμοιο με τον κασσίτερο, αλλά από χημικής άποψης είναι συγγενικό με το σελήνιο και το θείο. Αυτό το στοιχείο βρίσκεται σε μερικούς τύπους ηλιακών κυττάρων, δίσκων DVD και Blu-Ray και φωτοτυπικών μηχανημάτων. 

Το τελλούριο, η ονομασία του οποίου προέρχεται από τη λατινική λέξη tellus, που σημαίνει Γη, ανακαλύφθηκε κατά το 18ο αιώνα σε ένα μετάλλευμα χρυσού στη Ρουμανία. Το 1782 ο Φρανς - Γιόσεφ Μύλλερ φον Ρεϊχενστάιν (Franz-Joseph Müller von Reichenstein), που υπηρετούσε ως αρχιεπιθεωρητής των ορυχείων στην Τρανσυλβανία εξέτασε το μετάλλευμα και συμπέρανε ότι  δεν περιείχε αντιμόνιο, αλλά τριθειούχο βισμούθιο (Bi₂S₃). Αλλά τον επόμενο χρόνο, ανέφερε ότι το παραπάνω συμπέρασμα ήταν λανθασμένο, και ότι το μετάλλευμα περιείχε κυρίως χρυσό και ένα άγνωστο μέταλλο, πολύ παρόμοιο με το αντιμόνιο. Ύστερα από επιπλέον έρευνες που κράτησαν τρία (3) χρόνια και περιλάμβαναν πάνω από 50 πειράματα, ο Μύλλερ καθόρισε το σχετικό βάρος του ορυκτού και σημείωσε μεταξύ άλλων μια οσμή, παρόμοια με αυτή από ραπανάκι. Ωστόσο, δεν μπόρεσε να ταυτοποιήσει αυτό το «μέταλλο» και το ονόμασε aurum paradoxium (παράδοξο χρυσό) και metallum problematicum (προβληματικό μέταλλο).  Δημοσίευσε τα ευρήματά του σε ένα άσημο περιοδικό και πέρασαν σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητα. 

Martin Heinrich Klaproth

Το 1796 έστειλε δείγμα στον Μάρτιν Χάινριχ Κλάπροθ (Martin Klaproth) στο Βερολίνο, ο οποίος τον επιβεβαίωσε. Ο Κλάπροθ παρήγαγε ένα καθαρό δείγμα και αποφάσισε να το ονομάσει τελλούριο. Πιθανώς περίεργο, αλλά αυτό δεν ήταν το πρώτο δείγμα τελλουρίου που πέρασε από τα χέρια του. Το 1789, του είχε αποσταλεί από κάποιον Ούγγρο χημικό τον Παλ Κιτάιμπελ (Pál Kitaibel) ο οποίος επίσης είχε ανακαλύψει το τελλούριο, αλλά το στοιχείο τελικά πιστώθηκε  αργότερα στον Μύλλερ. Το 1798, το τελλούριο ονομάστηκε από τον Κλάπροθ, ο οποίος νωρίτερα το είχε απομονώσει από ορυκτό καλαβερίτη. 

Κατά τη δεκαετία του 1960 βρέθηκαν θερμοηλεκτρικές εφαρμογές για το τελλούριο, με τη μορφή του τελλουριούχου βισμουθίου (Bi₂Te₃), καθώς και σε κράματα με χάλυβα ελεύθερης μεταλλοτεχνίας. Τα τελευταία έγιναν η κυρίαρχη σύγχρονη εφαρμογή του στοιχείου.

Φωτοβολταϊκή συστοιχία CdTe

Το τελλουρίδιο του καδμίου χρησιμοποιείται για την παραγωγή κάποιων από τα φωτοβολταϊκά (ηλιακά κύτταρα-κυψέλες), που αντιπροσωπεύουν το 8% όλων των ηλιακών κυψελών του 2011. Το τελλούριο δεν είναι ένα ιδιαίτερα άφθονο στοιχείο στο φλοιό της Γης, πράγμα το οποίο ανεβάζει το κόστος των ηλιακών συλλεκτών που κατασκευάζονται από αυτό. Παρ 'όλα αυτά, εκτιμάται ότι έχουν τον συντομότερο χρόνο απόσβεσης οποιουδήποτε άλλου φωτοβολταϊκού συλλέκτη. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες ανησυχίες σχετικά με την περιεκτικότητα σε τοξικό κάδμιο. Αν και το τελλουρίδιο του καδμίου είναι σημαντικά λιγότερο τοξικό από το στοιχειακό κάδμιο, εξακολουθεί να αποτελεί πιθανό περιβαλλοντικό πρόβλημα όταν τα πάνελ απορρίπτονται. 

Τα DVD και οι δίσκοι Blu-Ray έχουν επικάλυψη υποξειδίου του τελλουρίου ως μέρος του στρώματος εγγραφής τους. Οι δίσκοι αρχικά γράφονται από μια δέσμη λέιζερ που δημιουργεί κοιλώματα στο στρώμα τελλούριου για την καταγραφή δεδομένων. 

Τα κράματα σεληνίου-τελλουρίου χρησιμοποιούνται σε μερικά φωτοαντιγραφικά μηχανήματα και συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας της εικόνας. Σε πολλές περιπτώσεις, έχουν πλέον αντικατασταθεί από οργανικούς φωτοαγωγούς.

Το τελλούριο προκαλεί δυσάρεστη οσμή
σαν από μια πλεξούδα σκόρδα

Όποιος πολυανακατεύεται με το τελλούριο του συμβαίνει κάτι αρκετά δυσάρεστο. Από άτομα τελλουρίου που θα εισχωρήσουν στον οργανισμό του και θα βρεθούν στο αίμα του προκύπτει μια ένωση, το Δι-μεθυλο-τελλουρίδιο [(CH₃)₂Te]. Αυτή η ένωση κάνει τα ούρα, τον ιδρώτα αλλά και την αναπνοή να αποκτούν έντονα δυσάρεστη οσμή. Κάτι κοντά και στη μυρωδιά του σκόρδου. Έτσι, άνθρωποι αναγκασμένοι να έρχονται σε επαφή με το τελλούριο θα αναγκαστούν να συμβιώσουν με την κακοσμία αυτή. Και είναι τόσο επίμονη ώστε έπειτα από σχετικά πειράματα να είναι γνωστό πως 15 χιλιοστά του γραμμαρίου τελλούριο δίνουν κακή αναπνοή ως και για οκτώ μήνες μετά.

Πηγές

Από την Wikipedia, the free encyclopedia : tellurium , Τελλούριο ,  Martin_Heinrich_Klaproth

από τη RSC:  www.rsc.org : tellurium

από το : Compound Chem : tellurium

από "Το Βήμα" : Τελλούριο: το προβληματικό μέταλλο

από εργασία της: Νικολέτα Κ.

Εικόνες

By Dschwen - Έργο αυτού που το ανεβάζει, CC BY 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=497242

Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=140310

By NREL - http://www.nrel.gov/data/pix/Jpegs/14726.jpg, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4958321

< 51-Sb Αντιμόνιο                     Όλος ο Περιοδικός Πίνακας                     53-I Ιώδιο >