15-P Φωσφόρος

Φωσφορίζει αυτό το χημικό της ζωής

Σπίρτο τη στιγμή που ανάβει

Φωσφόρος είναι το αμέταλλο χημικό στοιχείο της, 15ης(VA) ομάδας, με χημικό σύμβολο P, ατομικό αριθμό 15 και ατομικό βάρος 30,97. Απαραίτητος για τη ζωή, με δυο κυρίως αλλομορφές, τον λευκό φωσφόρο που φωσφορίζει και τον ερυθρό φωσφόρο στα σπιρτόκουτα. Εξαιτίας της μεγάλης του δραστικότητας δεν έχει βρεθεί ποτέ ως ελεύθερο χημικό στοιχείο στη Γη, αλλά μας οδήγησε ήδη από το 1830 να φτιάξουμε τα σπίρτα ασφαλείας.

Ο φωσφόρος είναι απαραίτητος για τη ζωή καθώς συμμετέχει στην δομή των δύο αντιπαράλληλων αλυσίδων πεντόζης-φωσφορικού του DNA. Βρίσκεται όμως και αλλού στο ATP, το μόριο που αποτελεί το ενεργειακό νόμισμα των κυττάρων. Βρίσκεται στα λιπάσματα καθώς είναι επίσης ένα ουσιαστικό στοιχείο για τα φυτά.

Αν και η δραστικότητα του φωσφόρου σημαίνει ότι δεν έχει βρεθεί ποτέ ελεύθερος στη φύση, μπορεί να απομονωθεί. Όταν απομονώθηκε για πρώτη φορά, η λάμψη του λευκού φωσφόρου του έδωσε το όνομά του, που σημαίνει «φορέας φωτός». Ο Φώσφορος απομονώθηκε σε αυτή τη μορφή από τον Hennig Brand το 1669,  που αναζητώντας την φιλοσοφική λίθο έλαβε με απόσταξη 1100 λίτρων ούρων, μια ουσία η οποία παρουσίαζε την περίεργη ιδιότητα να εκπέμπει φως στο σκοτάδι. Εξ αυτής ακριβώς της ιδιότητας την ονόμασε (φως+φέρον) φωσφόρο.

Η απεργία των "κοριτσιών στα σπίρτα" στο Λονδίνο του
1888 εναντίον της χρήσης του λευκού φωσφόρου στην
παραγωγή των σπίρτων επειδή οδηγούσε σε οστικές
διαταραχές, όπως η γνάθος του φωσφόρου

Ο κόκκινος φωσφόρος, εν τω μεταξύ, έχει μια κοινή καθημερινή χρήση: βρίσκεται στην πλευρά του κουτιού με τα σπίρτα ασφαλείας. Όταν τρίψουμε ένα σπίρτο πάνω σ' αυτήν την επιφάνεια, και μόνο σ' αυτήν, το σπίρτο ανάβει γι' αυτό παίρνει και τον τίτλο "ασφαλείας".

Το στοιχείο αυτό όμως έχει και κάποιες φρικτές χρήσεις. Ορισμένες οργανικές ενώσεις του φωσφόρου είναι εξαιρετικά τοξικές. Οι φθοροφωσφορικοί εστέρες είναι από τις πιο ισχυρές νευροτοξίνες που είναι γνωστές. Ένα ευρύ φάσμα οργανοφωσφορικών ενώσεων χρησιμοποιείται για την τοξικότητά τους ως παρασιτοκτόνα (ζιζανιοκτόνα, εντομοκτόνα, μυκητοκτόνα, κλπ.) αλλά και σαν χημικά όπλα κατά προσωπικού.  Έχουν βρεθεί στις ειδήσεις ​​τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα, ο παράγοντας Novichok που χρησιμοποιήθηκε στη δηλητηρίαση του Ρώσου διπλού πράκτορα Σεργκέι Σκριπάλ, στις 4 Μαρτίου 2018, στο Salisbury, Ηνωμένο Βασίλειο. Τα περισσότερα ανόργανα φωσφορικά είναι σχετικά μη τοξικά και απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.

Πηγές

Από την Wikipedia, the free encyclopedia : Phosphorus , Φωσφόρος  ,   Poisoning_of_Sergei_and_Yulia_Skripal

από το : Compound chem.com : Phosphorus

Εικόνες

By Sebastian Ritter (Rise0011) - Own work, CC BY-SA 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1058691

By Unknown(Life time: 19th century) - Original publication: unknownImmediate source: https://www.theguardian.com/society/pictures/image/0,9731,-10804284232,00.html, PD-US, https://en.wikipedia.org/w/index.php?curid=42955242
< 14-Si Πυρίτιο-                     Όλος ο Περιοδικός Πίνακας                     16-S Θείον >