105-Db Ντούμπνιο

Με το όνομα μιας πόλης 

Έδρα του Ινστιτούτου Πυρηνικών Ερευνών
JINR στην Ντουμπνά

Το στοιχείο 105 στο περιοδικό πίνακα είναι  το ντούμπνιο. Είναι συνθετικό στοιχείο, ασταθές, με το πιο σταθερό του ισότοπο το ²⁶⁸Db να έχει χρόνο ημιζωής 1,2 ημέρες (περίπου 29 ώρες) και τους Αμερικανούς και Ρώσους επιστήμονες να ερίζουν για το ποιος το ανακάλυψε πρώτος και πως να το ονομάσουν.

Η πρώτη αναφορά για την ανακάλυψη του ντούμπνιου έγινε το 1968 από ομάδα επιστημόνων του Ινστιτούτου Πυρηνικών Ερευνών της πόλης Ντουμπνά της πρώην Σοβιετικής Ένωσης με επικεφαλής τον φυσικό Γκεόργκι Νικολάεβιτς Φλιόροφ (Georgy Nikolayevich Flyorov, 1913-1990)). Δύο χρόνια αργότερα, η ομάδα της Ντουμπνά διεχώρισε τα προϊόντα των αντιδράσεων εφαρμόζοντας τεχνικές χρωματογραφίας. Την ίδια χρονιά, μια επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ με επικεφαλής τον πυρηνικό φυσικό Άλμπερτ Γκιόρσο (Albert Ghiorso, 1915– 2010), συνέθεσε το ισότοπο 260Db βομβαρδίζοντας το νουκλίδιο καλιφόρνιο-249 με ιόντα αζώτου-15.

Ένα πλήθος ονομάτων προτάθηκαν και από τις δύο ομάδες. Η Σοβιετική ομάδα πρότεινε το όνομα νιλσμπόριο (nielsbohrium, Ns) προς τιμή του Δανού νομπελίστα φυσικού Νιλς Μπορ (Niels Henrik David Bohr,1885–1962). Η Αμερικανική ομάδα πρότεινε το όνομα χάνιο (hahnium, Ha), προς τιμή του Γερμανού νομπελίστα χημικού Όττο Χαν (Otto Hahn, 1879–1968). Κατά συνέπεια, το όνομα χάνιο χρησιμοποιήθηκε περισσότερο στην Αμερική και στη Δυτική Ευρώπη, ενώ το όνομα νιλσμπόριο χρησιμοποιήθηκε περισσότερο στις χώρες της Σοβιετικής Ένωσης και γενικότερα στο (πρώην) ανατολικό μπλόκ.

Συσκευή στη Dubna που
χρησιμοποιείται για τον χημικό
χαρακτηρισμό των στοιχείων
104, 105 και 106

Η IUPAC, προσπαθώντας να σταματήσει αυτή τη μάχη, των "Υπερφέρμιων πολέμων"  για το όνομα του νέου χημικού στοιχείου, ενέκρινε ως προσωρινό συστηματικό όνομα το ουννιλπέντιο (unnilpentium, Unp από το un=100, nil=0, pentium=5 δηλαδή 105  ) και το 1994 πρότεινε το όνομα ζολιότιο (joliotium, Jl), προς τιμή του Γάλλου νομπελίστα φυσικού Φρεντερίκ Ζολιό-Κιουρί (Jean Frédéric Joliot-Curie, 1900–1958), που είχε προταθεί αρχικά από τη Σοβιετική ομάδα για το στοιχείο 102 το οποίο αργότερα ονομάστηκε νομπέλιο. Οι δύο επιστημονικές ομάδες διαφωνούσαν επίσης και για τα ονόματα των στοιχείων 104 και 106. Τελικά, το 1997, η διαφορά διευθετήθηκε και η IUPAC ενέκρινε το σημερινό όνομα, ντούμπνιο (Db), από τη ρωσική πόλη Ντουμπνά, στην οποία βρισκόταν το Σοβιετικό Ίδρυμα Πυρηνικών Ερευνών. Η IUPAC πρόβαλλε τον ισχυρισμό ότι το Εργαστήριο στο Μπέρκλεϊ είχε ήδη τιμηθεί αρκετές φορές με τις προτάσεις ονομάτων που είχε κάνει για στοιχείο όπως μπερκέλιο, καλιφόρνιο, αμερίκιο. Επίσης, η αποδοχή των ονομάτων ραδερφόρντιο και σιμπόργκιο για τα στοιχεία 104 και 106, που ήταν αμερικάνικες εισηγήσεις, έπρεπε να αντισταθμίζεται με κάποιο όνομα που να υπογραμμίζει την προσφορά της Σοβιετικής ομάδας που ανακάλυψε τα στοιχεία 104, 105, 106.
Δηλαδή η ονοματοδοσία του στοιχείου 105 ήταν εν μέρει ένας συμβιβασμός απέναντι στις αμερικανικές προτάσεις που χρησιμοποιούνται ως ονόματα για άλλα στοιχεία, όπως θα δούμε αργότερα στη σειρά.

Πηγές

Από την Wikipedia, the free encyclopedia : Dubnium , Ντούμπνιο , 
από τη RSC:  www.rsc.org : Dubnium

από το : Compound Chem : Dubnium

Εικόνες

By Hrustov, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3286734

By Source, Fair use, https://en.wikipedia.org/w/index.php?curid=53948765

< 104Rf                     Όλος ο Περιοδικός Πίνακας                     106Sg >