Η οδοντόκρεμα ή η οδοντόπαστα είναι μια πάστα ή gel (γέλη) συσκευασμένη συνήθως σε σωληνάριο, η οποία χρησιμοποιείται με την οδοντόβουρτσα, για να καθαρίσει και να διατηρήσει την αισθητική και την υγεία των δοντιών.
 |
| Οδοντική σκόνη της Botica Iturbide (αρχές 20ου αιώνα, Μεξικό) από τη μόνιμη συλλογή του Museo del Objeto del Objeto. Υπό Botica Iturbide - Museo del Objeto del Objeto [CC BY or CC BY 3.0-2.5-2.0-1.0], μέσω Wikimedia Commons |
Η οδοντόκρεμα χρησιμοποιείται για την προώθηση της στοματικής υγιεινής (oral hygiene): χρησιμεύει ως ένα λειαντικό που βοηθά στην αφαίρεση της οδοντικής πλάκας (dental plaque) και των τροφίμων από τα δόντια, βοηθά στην καταστολή της δυσοσμίας του στόματος (halitosis) και περιέχει δραστικά συστατικά (συνηθέστερα φθόριο) για να βοηθήσει στην πρόληψη των ασθενειών των δοντιών και των ούλων (ουλίτιδα).
Το μεγαλύτερο μέρος του καθαρισμού επιτυγχάνεται από τη μηχανική δράση της οδοντόβουρτσας και όχι από την οδοντόπαστα. Το αλάτι και το διττανθρακικό νάτριο (μαγειρική σόδα) (sodium bicarbonate) (baking soda) είναι μεταξύ των υλικών που μπορούν να αντικατασταθούν στην εμπορική οδοντόκρεμα. Η οδοντόκρεμα, λόγω της περιεκτικότητάς της σε φθόριο, δεν προορίζεται για κατάποση, αλλά, γενικά δεν είναι πολύ επιβλαβής εάν καταποθεί σε μικρή ποσότητα. Ωστόσο, θα πρέπει να αναζητηθεί ιατρική βοήθεια μετά την κατάποση ασυνήθιστα μεγάλης ποσότητας.
 |
| By Thegreenj - Own work, CC BY-SA 3.0, μέσω Wikimedia Commons |
Τα λειαντικά αποτελούν το 50% τουλάχιστον μιας τυπικής οδοντόκρεμας. Αυτά τα αδιάλυτα σωματίδια βοηθούν στην απομάκρυνση της πλάκας από τα δόντια. Η απομάκρυνση της πλάκας και της οδοντικής πέτρας βοηθά στην ελαχιστοποίηση των κοιλοτήτων και της περιοδοντικής νόσου. Αντιπροσωπευτικά λειαντικά περιλαμβάνουν σωματίδια του υδροξειδίου του αργιλίου (aluminum hydroxide) (Al(OH)3), ανθρακικό ασβέστιο (calcium carbonate) (CaCO3)), διάφορα φωσφορικά υδρογόνου ασβεστίου, διάφορους πυρόλιθους(silicas), ζεόλιθους (zeolites), και υδροξυαπατίτη (hydroxyapatite) (Ca5(PO4)3OH).
Με την εξαίρεση της οδοντόκρεμας που προορίζεται να χρησιμοποιηθεί για τα κατοικίδια όπως σκύλους και γάτες και της οδοντόκρεμας που χρησιμοποιείται από τους αστροναύτες, οι περισσότερες οδοντόκρεμες δεν προορίζονται προς κατάποση και κάτι τέτοιο μπορεί να προκαλέσει ναυτία ή διάρροια. Οι οδοντόκρεμες "καταπολέμησης της πλάκας" έχουν αμφισβητηθεί. Το λαυρυλοθειικό νάτριο (SLS) έχει αναφερθεί ότι σε ορισμένα άτομα, αυξάνει τη συχνότητα των ελκών στο στόμα, καθώς μπορεί να στεγνώσει το προστατευτικό στρώμα των ιστών του στόματος, προκαλώντας βλάβη στους ιστούς.
Μετά τη χρήση οδοντόκρεμας, ο χυμός πορτοκαλιού και άλλοι χυμοί έχουν μια δυσάρεστη γεύση. Το λαυρυλοθειικό νάτριο (SLS) αλλοιώνει την αντίληψη της γεύσης, δίνοντας μια πικρή γεύση. Σε αντίθεση, τα μήλα είναι γνωστό ότι έχουν πιο ευχάριστη γεύση μετά τη χρήση οδοντόκρεμας. Το ποιά είναι η αιτία που αφήνει τη πικρή γεύση του χυμού πορτοκαλιού εξακολουθεί να παραμένει ένα άλυτο πρόβλημα και πιστεύεται ότι η μενθόλη (menthol) που προστίθεται για τη γεύση, μπορεί να είναι μια απο τις αιτίες.
Οι πρώτες οδοντόκρεμες
 |
| By Thistle33 - Own work, CC BY-SA 4.0, .wikimedia commons |
Οι Έλληνες και στη συνέχεια οι Ρωμαίοι, βελτίωσαν τις συνταγές της οδοντόκρεμας με την προσθήκη λειαντικών, όπως θρυμματισμένα οστά και όστρακα στρειδιών. Τον 9ο αιώνα, ένας Πέρσης μουσικός και σχεδιαστής μόδας ο Ziryab εφηύρε έναν τύπο οδοντόκρεμας, ο οποίος διαδόθηκε σε όλη την Ισλαμική Ισπανία. Τα ακριβή συστατικά αυτής της οδοντόκρεμας είναι άγνωστα, αλλά, αναφέρθηκε ότι ήταν "λειτουργική και ευχάριστη σε γεύση".
Οι σκόνες δοντιών για χρήση με οδοντόβουρτσες τέθηκαν σε γενική χρήση το 19ο αιώνα στη Βρετανία. Οι περισσότερες ήταν οικιακής παρασκευής, με κιμωλία, κονιορτοποιημένο τούβλο ή άλας στα συστατικά τους. Το 1866 η "Οικιακή Εγκυκλοπαίδεια", σύστηνε κονιορτοποιημένο άνθρακα και προειδοποιούσε ότι πολλές πατενταρισμένες σκόνες δοντιών, που κυκλοφορούσαν στο εμπόριο έκαναν περισσότερο κακό παρά καλό.
Η Arm & Hammer διαφήμιζε στην αγορά των Ηνωμένων Πολιτειών, μια σκόνη δοντιών που είχε ως βάση τη σόδα, μέχρι περίπου το 2000 και η Colgate εμπορεύεται σήμερα, σκόνη δοντιών στην Ινδία και σε άλλες χώρες.
Η σύγχρονη οδοντόκρεμα
Μια αμερικανική και βρετανική συνταγή οδοντόκρεμας του 18ου αιώνα, αναφέρεται σε καμένο ψωμί. Μια άλλη συνταγή της ίδιας περίπου εποχής περιέχει 1 1/2 oz αίμα του δράκου (μια ρητίνη), 1 1/2 oz κανέλα και 1 oz καμμένη στυπτηρία (alum).
Μέχρι το 1900, για χρήση με τις οδοντόβουρτσες, συνίστατο μια πάστα με υπεροξείδιο του υδρογόνου και μαγειρική σόδα. Τον 19ο αιώνα εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην αγορά οι έτοιμες οδοντόκρεμες, αλλά δεν ξεπέρασαν τη δημοτικότητα της οδοντικής σκόνης μέχρι τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι Willoughby D. Miller, Newell Sill Jenkins γύρω στο 1890 ανέπτυξαν μια οδοντόκρεμα που ονόμασαν Kolynos, την πρώτη οδοντόκρεμα που περιείχε απολυμαντικά.
Το όνομα προέρχεται απο τα ελληνικά Kolyo + nosos (κωλύω νόσος). Πολυάριθμες προσπάθειες για εμπορική παραγωγή αποδείχτηκαν οικονομικά ανέφικτες.
Μετά απο 17 χρόνια έρευνας και εξέλιξης της Kolynos και κλινικές δοκιμές η εταιρία μεταφέρθηκε στον γιό του Jenkins, που έφερε στην αγορά την πρώτη οδοντόκρεμα σε σωληνάρια στις 13 Απριλίου 1908. Η ιδέα προέρχεται απο ένα ταξείδι του στο Παρίσι, όπου είδε τους ζωγράφους να χρησιμοποιούν χρώματα μέσα από σωληνάρια. Τα πρώτα πτυσσόμενα σωληνάρια για τις οδοντόκρεμας, έγιναν από μόλυβδο.
 |
| By Smokefoot - Own work, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia |
Το φθόριο πρωτοπροστέθηκε στις οδοντόκρεμες στα 1890. Η "Τανάγρα" ("Tanagra"), που περιείχε φθοριούχο ασβέστιο ως το δραστικό συστατικό, κυκλοφόρησε από την εταιρεία του Karl F. Toellner, στη Βρέμη, Γερμανία, βασισμένη στη πρώιμη εργασία του χημικού Albert Deninger. Ανάλογη σύνθεση αρχικά επικρίθηκε (το 1937) από την American Dental Association (ADA). Το 1955, η οδοντόκρεμα Crest της Procter & Gamble, ήταν η πρώτη κλινικά ελεγμένη οδοντόκρεμα που περιέχει φθόριο. Την 1η Αυγούστου 1960, η ADA ανέφερε ότι Crest έχει αποδειχθεί ότι είναι μια αποτελεσματική οδοντόκρεμα κατά της κοιλότητας (anticavity) (πρόληψης τερηδόνας). Η ποσότητα του φθορίου στις οδοντόκρεμες ποικίλλει από χώρα σε χώρα: οι οδοντόκρεμες στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ελλάδα, συνήθως περιέχουν περισσότερο φθόριο από ότι οι οδοντόκρεμες στις ΗΠΑ, με την οδοντόκρεμα που πωλείται στην Ελλάδα, συνήθως να περιέχει 1.450 ppm F.
Το 2006 η BioRepair εμφανίστηκε στην Ευρώπη με την πρώτη οδοντόκρεμα που περιέχει συνθετικό υδροξυαπατίτη (hydroxylapatite) ως εναλλακτική λύση στο φθόριο για την επαναμετάλλωση και την αποκατάσταση του σμάλτου των δοντιών. Η "βιομιμητική υδροξυλαπατίτη", προορίζεται για την προστασία των δοντιών με τη δημιουργία ενός νέου στρώματος συνθετικού σμάλτου γύρω από το δόντι, αντί της σκλήρυνσης του υπάρχοντος στρώματος με φθόριο που το αλλάζει χημικά σε fluorapatite.
Τον Ιούνιο του 2007, η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration) και παρόμοιοι οργανισμοί στον Παναμά, το Πουέρτο Ρίκο και την Αυστραλία συμβούλευσαν τους καταναλωτές να αποφεύγουν ορισμένες μάρκες οδοντόπαστας που κατασκευάζονται στην Κίνα καθώς κάποιες από αυτές βρέθηκαν να περιέχουν τη δηλητηριώδη διαιθυλενογλυκόλη (diethylene glycol), που επίσης ονομάζεται διγλυκόλη (diglycol) ή που έχουν στο σωλήνα, την ένδειξη "DEG ".
Πηγή: