Σαν σήμερα στη ΧΗΜΕΊΑ : 29 Νοεμβρίου

Η ανακάλυψη του ιωδίου (I) ανακοινώθηκε σαν σήμερα το 1813

 Ιώδεις ατμοί ιωδίου σε σφαιρική φιάλη

Η ανακάλυψη έγινε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας παραγωγής νιτρικού καλίου για πυρίτιδα και δημοσιοποιήθηκε σε μια συνάντηση του Imperial Institute της Γαλλίας. Το όνομά του προέρχεται από τo ελληνικό "ιώδες" επειδή οι ατμοί του έχουν βιολετί χρώμα.

Το ιώδιο παρασκευάστηκε το 1811 από τον Γάλλο χημικό Bernard Courtois, ο οποίος διατηρούσε μια οικογενειακή επιχείρηση παραγωγής σαλπετήρ που είναι το νιτρικό κάλιο ένα απαραίτητο συστατικό της πυρίτιδας. Την εποχή των Ναπολεόντειων πολέμων, το σαλπετήρ είχε μεγάλη ζήτηση στη Γαλλία.

Το σαλπετήρ απαιτεί ανθρακικό νάτριο, το οποίο μπορεί να απομονωθεί από τα φύκια που συλλέγονται στις ακτές της Νορμανδίας και της Βρετάνης. Για να απομονωθεί το ανθρακικό νάτριο, τα φύκια καίγονται και η στάχτη πλένεται με νερό. Τα απόβλητα καταστρέφονται προσθέτοντας θειικό οξύ. Κάποια στιγμή ο Courtois πρόσθεσε υπερβολικό θειικό οξύ και παράχθηκε ένα σύννεφο από πορφυρόχρωμο ατμό. Σημείωσε ότι ο ατμός κρυσταλλώνεται σε κρύες επιφάνειες, δημιουργώντας σκοτεινούς κρυστάλλους. Ο Courtois υποψιαζόταν ότι αυτό το υλικό ήταν ένα νέο στοιχείο αλλά δεν είχε χρηματοδότηση για να το ερευνήσει περαιτέρω.

Ο Courtois έδωσε δείγματα στους φίλους του, τον Charles Bernard Desormes (1777-1838) και τον Nicolas Clément (1779-1841), για να συνεχίσουν την έρευνα. Έδωσε επίσης κάποια ποσότητα της ουσίας στο χημικό Joseph Louis Gay-Lussac (1778-1850) και στον φυσικό André-Marie Ampère (1775-1836). Στις 29 Νοεμβρίου 1813, οι Desormes και Clément έκαναν γνωστή την ανακάλυψη του Courtois. Περιέγραψαν την ουσία σε μια συνάντηση του Imperial Institute της Γαλλίας.

Στις 6 Δεκεμβρίου, ο Gay-Lussac ανακοίνωσε ότι η νέα ουσία ήταν είτε στοιχείο είτε ένωση οξυγόνου. Ήταν ο Gay-Lussac ο οποίος πρότεινε το όνομα "ιώδιο", από την ελληνική λέξη ιώδες για το βιολετί (λόγω του χρώματος των ατμών ιωδίου). Ο Ampère έδωσε μέρος του δείγματός του στον Άγγλο χημικό Humphry Davy (1778-1829), ο οποίος πειραματίστηκε με την ουσία και σημείωσε την ομοιότητά του με το χλώριο. Ο Davy έστειλε επιστολή με ημερομηνία 10 Δεκεμβρίου στη Βασιλική Εταιρεία του Λονδίνου δηλώνοντας ότι είχε εντοπίσει ένα νέο στοιχείο. Οι Davy και Gay-Lussac αντιδικούν μεταξύ τους για το ποιος αναγνώρισε πρώτος το ιώδιο, αλλά και οι δύο επιστήμονες αναγνώρισαν τον Courtois ως τον πρώτο που απομόνωσε το στοιχείο.

Το ιώδιο αποτελεί βασικό στοιχείο για τη ζωή και είναι το βαρύτερο στοιχείο που συνήθως χρειάζονται οι ζωντανοί οργανισμοί. (Το Λανθάνιο και τα άλλες λανθανίδες, καθώς και το βολφράμιο, χρησιμοποιούνται επίσης από μερικούς μικροοργανισμούς.) Απαιτείται για τη σύνθεση των ρυθμιστικών της ανάπτυξης θυρεοειδικών ορμονών θυροξίνη και τριϊωδοθυρονίνη (Τ4 και Τ3 , με 4 και 3 άτομα ιωδίου αντίστοιχα). Ανεπάρκεια ιωδίου οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή Τ3 και Τ4 και ταυτόχρονη διεύρυνση του θυρεοειδικού ιστού σε μια προσπάθεια να αποκτηθεί περισσότερο ιώδιο, προκαλώντας την ασθένεια γνωστή ως βρογχοκήλη.

Από τη: Royal Society of Chemistry (RSC)
Εικόνα: By Matias Molnar - Laboratorio Quimica Inorganica II - UBA, Argentina, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1936001

Σαν σήμερα στη ΧΗΜΕΊΑ :  29 Νοεμβρίου

Η προηγούμενη μέρα                      Όλο το Φθινόπωρο                     Η επόμενη μέρα